Celebrarea lui Isis și Sarapis: sărbători și practici rituale isiace în coloniile milesiene din Propontida și de la Pontul Euxin

Cercetări Arheologice 29.2, 2022, 601-614
https://doi.org/10.46535/ca.29.2.09



Celebrarea lui Isis și Sarapis: sărbători și practici rituale isiace în coloniile milesiene din Propontida și de la Pontul Euxin

Feasts of Isis and Sarapis: Isiac celebrations and ritual practices in the Milesian settlements of Propontida and the Pontus Euxinus

Authors: Remus Mihai Feraru

Keywords:

Isis, Sarapis, sărbătoare, ritualuri, colonii milesiene

Isis, Sarapis, feast, rituals, milesian settlements

Abstract:

Studiul nostru are ca obiect sărbătorile și practicile rituale consacrate divinităților isiace în coloniile milesiene situate pe țărmurile Propontidei și ale Pontului Euxin. Cercetarea noastră se întemeiază pe documentele literare, epigrafice și numismatice. Πλοιαφέσια (Ploiaphesia) erau o sărbătoare de primăvară consacrată zeiței Isis care era adorată în ipostaza de protectoare a navigației și navigatorilor, precum și de divinitate a vitalității și fertilității. Ploiaphesia erau celebrate pe 5 martie și marca redeschiderea oficială a navigației. Celebrarea sărbătorii Ploiaphesia poate fi presupusă la Amastris, Sinope, Anchialos și Tomis, pe baza dovezilor furnizate de documentele epigrafice și de emisiunile monetare. Ἰσιεῖα (Isieia) erau o sărbătoare de toamnă care dura din 28 octombrie până pe 3 noiembrie. Această sărbătoare comemora dispariția lui Osiris, mai înainte ca el să fie regăsit, câteva zile mai târziu, de către soția lui, Isis. Isieia sunt atestate direct într-o inscripție de la Kios. Sărbătoarea Χαρμόσυνα (Charmosyna) celebra învierea lui Osiris, fiind considerată sărbătoarea bucuriei colective. Se poate presupune că Charmosyna erau celebrate pe 3 noiembrie. Această sărbătoare este atestată la Kios și Tomis. Sărbătorile isiace reunesc un personal cultic numeros. Ritualul incubației este strâns legat de cultul lui Sarapis care, în calitatea lui de zeu tămăduitor prin intermediul unei epifanii onirice, face obiectul unei mari venerații din partea credincioșilor săi. Incubația se răspândește în Pontul Euxin odată cu implantarea cultelor isiace.


Our study is concerned with the celebrations and ritual practices devoted to the Isaianic deities in the Milesian settlements on the shores of Propontis and the Pontus Euxinus. Our research is based on literary, epigraphic and numismatic documents. The Πλοιαφέσια (Ploiaphesia) were a spring festival dedicated to the goddess Isis who was worshiped as the protector of navigation and sailors, as well as the deity of vitality and fertility. Ploiaphesia were celebrated on March 5 and marked the official reopening of navigation. The celebration of Ploiaphesia can be assumed to have been celebrated at Amastris, Sinope, Anchialos and Tomis, based on the evidence provided by epigraphic documents and monetary issues. Ἰσιεῖα (Isieia) were an autumn festival lasting from October 28 to November 3. This feast commemorated the disappearance of Osiris before he was found a few days later by his wife Isis. The Isieia are attested directly in an inscription from Kios. The feast of Χαρμόσυνα (Charmosyna) celebrates the resurrection of Osiris and is considered a feast of collective joy. It can be assumed that Charmosyna were celebrated on November 3. This feast is attested at Kios and Tomis. The Isiac celebrations bring together a large cultic personnel. The ritual of incubation is closely linked to the cult of Sarapis, who, as a god who heals by means of a dreamlike epiphany, is the object of great veneration by his followers. Incubation spread to Pontus Euxinus with the establishment of the Isiac cults.

Download: PDF


How to cite: Remus Mihai Feraru, Celebrarea lui Isis și Sarapis: sărbători și practici rituale isiace în coloniile milesiene din Propontida și de la Pontul Euxin, Cercetări Arheologice, Vol. 29.2, pag. 601-614, 2022, doi: https://doi.org/10.46535/ca.29.2.09


Bibliography


  1. Apul., Mét. Apuleius. L’Âne d’or ou les Métamorphoses. trad. Pierre Grimal, Paris: Les Éditions Gallimard, 1958.
  2. Auson., Ecl. Ausonius. Eclogarum Liber, in: Ausonius. Works, vol. 1. with an english translation by H. G. Evelyn White, (The Loeb Classical Library), London, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1919, 163-206.
  3. Fulg., Mit., Fulgentius, Mitologiarum libri tres, in: Fulgentius. Opera. ed. Rudolf Helm, Lipsiae: B. G. Teubner, 1898.
  4. Hdt. Herodot. Istorii. Cartea a III-a: Thalia. traducere, notițe istorice și note de Adelina Piatkowski, București: Ed. Teora, 1999.
  5. Hsch. Hesychius Alexandrinus. Lexicon. ed. Mauricius Schmidt, Jenae: Sumptibus Hermanni Dufftii, 1863.
  6. Apul., Mét. Apuleius. L’Âne d’or ou les Métamorphoses. trad. Pierre Grimal, Paris: Les Éditions Gallimard, 1958.
  7. Auson., Ecl. Ausonius. Eclogarum Liber, in: Ausonius. Works, vol. 1. with an english translation by H. G. Evelyn White, (The Loeb Classical Library), London, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1919, 163-206.
  8. Fulg., Mit., Fulgentius, Mitologiarum libri tres, in: Fulgentius. Opera. ed. Rudolf Helm, Lipsiae: B. G. Teubner, 1898.
  9. Hdt. Herodot. Istorii. Cartea a III-a: Thalia. traducere, notițe istorice și note de Adelina Piatkowski, București: Ed. Teora, 1999.
  10. Hsch. Hesychius Alexandrinus. Lexicon. ed. Mauricius Schmidt, Jenae: Sumptibus Hermanni Dufftii, 1863.
  11. Avram, A. 2018. Sur les pastophores de Tomis, in: M. Popescu, I. Achim et F. M. Popescu (eds.), La Dacie et l’empire romain. Melanges d’épigraphie et d’archéologie offerts à Constantin C. Petolescu: 121-126. București: Ed. Academiei Române.
  12. Belayche, N. 2000. “Deae Syriae Sacrum”. La romanité des cultes “orientaux”. Revue historique 302: 565-592.
  13. Bricault, L. 1999. Bilan et perspectives dans les études isiaques, in: Enricheta Leospo, Donatella Taverna (eds.), La Grande Dea tra passato e presente, Tropi Isiaci, (Actes du colloque de Turin, 17-18 mai 1999): 92-96, Turin: La Rosa Editrice.
  14. Bricault, L. 2006. Isis, Dame des flots, Aegyptiaca Leodiensia, 7. Liège: Centre informatique de philosophie et lettres.
  15. Bricault, L. 2007. La diffusion isiaque en Mésie Inférieure et en Thrace: politique, commerce et religion, in: L. Bricault, L., M. J. Versluis and P. G. P. Meyboom (eds.), Nile into Tiber. Egypt in the Roman World. Proceedings of the IIIrd International Conference of Isis Studies, (Faculty of Archaeology, Leiden University, May 11-14, 2005): 245-266, Leyde-Boston: E. J. Brill.
  16. Bricault, L. 2013. Les cultes isiaques dans le monde gréco-romain. Paris: Les Belles Lettres.
  17. Dana, M. 2012. Culture et mobilité dans le Pont-Euxin: Approche régionale de la vie culturelle des cités grecques, Bordeaux: Ausonius.
  18. Deubner, L. 1966. Attische Feste, (ediția a III-a). Hildesheim.
  19. Dunand, F. 1973. Le culte d’Isis dans le bassin oriental de la Méditerranée, vol. I-III., Leiden: E. J. Brill.
  20. Estienne, S. 2005. Clergé des cultes égyptiens, in: J. Ch. Balty, J. Boardman, Ph. Bruneau, R. G. A. Buxton, G. Camporeale, F. Canciani, F. Graf, T. Hölscher, V. Lambrinoudakis, E. Simon eds. Thesaurus Cultus et Rituum Antiquorum, I–V + index vol.: 100-102. Basel – Los Angeles: Getty Publications.
  21. Ferrari, A. 2003. Dicţionar de mitologie greacă şi romană, traducere de Dragoş Cojocaru, Emanuela Stoleriu, Dana Zămosteanu, Iaşi: Ed. Polirom.
  22. Genaille, N. 1978. Apulée, Isis et le carnaval. Sévriennes d’hier et d’aujourd’hui 92 (Juin): 8-11.
  23. Giunio, K. A. 2012-2013. Izida – zvijezda mora i obred Navigium isidis”, (Isis – the sea star and the ceremony of Navigium Isidis). Diadora, 26-27: 421-440.
  24. Lactance. 1986. Institutions divines, Livre I, introduction, texte critique, traduction et notes par Pierre Monat, Paris: Éditions du Cerf.
  25. Perpillou-Thomas, F. 1993. Fêtes d’Égypte ptolémaïque et romaine d’après la documentation papyrologique grecque. Studia hellenistica 31. Louvain.
  26. Podvin, J.-L. 2014. Illuminer le temple: la lumière dans les sanctuaires isiaques à l’époque gréco-romaine. Revue des Études Anciennes 116, 1: 23-41.
  27. Podvin, J.-L. 2015. La lumière dans les fêtes isiaques. Transilvania 10 : 39-46.
  28. Robu, A. 2012. Les établissements mégariens de la Propontide et du Pont-Euxin: réseaux, solidarités et liens institutionnels, in: Laurianne Martinez-Sève (ed.), Les diasporas grecques du VIIIe à la fin du IIIe siècle av. J.-C. (Pallas No. 89): 181-195.
  29. Rutilius Namatianus. 2007. De reditu suo – Sur son retour, texte établi et traduit par Étienne Wolff, Paris: Les Belles Lettres.
  30. Tacheva-Hitova, M. 1983. Eastern Cults in Moesia Inferior and Thracia (5th Century BC – 4th Century AD). Leiden: E. J. Brill.
  31. Vidman, L. 1966. Nauarchos im Isiskult. Listy filologické / Folia philologica 89: 270-277.
  32. Vidman, L. 1970. Isis und Sarapis bei den Griechen und Römern. Epigraphische Studie zur Verbreitung und zu den Trägern des ägyptischen Kultes. Berlin: Walter de Gruyter.

Creative Commons Licence
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License