The barbarians in Tyras in the Late Roman period

Cercetări Arheologice 31.2, 2024, 523-540
https://doi.org/10.46535/ca.31.2.14



The barbarians in Tyras in the Late Roman period

Authors: Oleh Saveliev

Keywords:

Tyras, Roman time, chronology, material culture, barbarians

Abstract:

After the events of the middle of the 3rd century AD, associated with mass barbarian invasions, life in Tyras resumed. The barbarians, who had settled in the steppes of the North-Western Black Sea region, became the main military and political force there. In material culture, there is a high percentage of items characteristic of the Cherniakhiv-Sântana de Mureş culture. Few constructions and complexes, ceramic and glass imported goods, as well as coins are known from this period. Apparently, the barbarian population remained in Tyras for some time even after the Hunnic invasion in 375.

Download: PDF

How to cite: Oleh Saveliev, The barbarians in Tyras in the Late Roman period, Cercetări Arheologice, Vol. 31.2, pag. 523-540, 2024, doi: https://doi.org/10.46535/ca.31.2.14

Bibliography

  1. Ambroz, А.К. 1966. Fibuly Iuga Evropeiskoi chasti SSSR. (Svod arkheologicheskikh istochnikov D1 – 30). Moskva: Nauka.
  2. Ammian Martsellin. Rimskaia istoriia. Perevod Iu.A. Kulakovskogo i A.I. Sonni, Sankt-Peterburg: Aleteiia, 2001.
  3. Budanova, V.P. 2001.Goty v epokhu Velikogo pereseleniia narodov. Sankt-Peterburg: Aleteiia.
  4. Buiskych, A.V., Tvardetskyi, А., Novychenkova, М. 2022. Doslidzhennia tsytadeli rymskogo chasu v Olvii. Arkheologichni doslidzhennia v Ukraini 2021: 96-100.
  5. Buiskykh, А.V., Tvardetskyi, А., Novychenkova, М. 2020. Tsytadel rymskogo chasu v Olvii: rezultaty ukrainsko-polskogo proektu // Arkheologichni doslidzhennia v Ukraini 2018: 124-128.
  6. Bulatovich, S.А., Nosova, L.V. 2010. Monetnye nakhodki v Tire (1996 2002 gg.), in: S.D. Kryzhitskii (ed.) Tira– Belgorod–Akkerman (materialy issledovanii): 147-173. Odessa: Pechatnyi dom.
  7. Didenko, S.V. 2018. Antychnyi keramichnyi import u cherniakhivskii kulturi na terytorii Ukrainy: dyssertatsiia kandydata istorychnych nauk: 07.00.04. Kyiv: Istytut arkheologii NAN Ukrainy.
  8. Furmanskaia, A.I. 1958. Otchet o rabote Belgorod-Dnestrovskoi ekspeditsii 1958 goda. (Naukovyi arkhyv Instytutu arkheologii NAN Ukrainy 1958/11). Kyiv.
  9. Furmanskaia, A.I. 1979. Raskopki Tiry v 1962-1963 gg. in: P.O. Karyshkovskii (ed.). Antichnaia Tira i srednevekovyi Belgorod: 5-19. Кiev: Naukova dumka.
  10. Gavritukhin, I.O. 2007. Final cherniakhovskoi kultury. Ranneslavianskii mir 9: 9-71.
  11. Gindele, R. 2010. Die Entwicklung der kaiserzeitlichen Siedlungen im Barbaricum im nordwestlichen Gebiet Rumäniens. Satu Mare: Editura Muzeului Sătmărean.
  12. Gorokhovskii, E.L. 1988. Khronologiia cherniakhovskikh mogilnikov Lesostepnoi Ukrainy, in: V.D. Baran (ed.) Trudy V Mezhdunarodnogo kongressa arkheologov-slavistov 4: 34-46. Кiev: Naukova dumka.
  13. Gorokhovskyi, Ye.L., Son, N.O. 1989. Fibuly z Tiry. Arkheologiia 3: 69–78.
  14. Gudkova, A.V. 1979. Klassifikatsiia seroglinianoi stopovoi keramiki Tiry II–IV vv. n.e. in: P.O. Karyshkovskii (ed.) Antichnaia Tira i srednevekovyi Belgorod: 99-115. Kiev: Naukova dumka.
  15. Gudkova, A.V. 1989. Tira i osedloe naselenie Budzhaka v pervoi polovine I tys. n.e. in: A.V. Gudkova (ed.) Drevnee Prichernomore: 21-23. Odessa: Redaktsyonno-izdatelskii sovet pri otdele okhrany pamiatnikov Upravleniia kultury Odesskogo oblispolkoma.
  16. Gudkova, A.V. 1991. Tira i cherniakhovskaia kultura. in: A.G. Zaginailo (ed.) Drevnee Prichernomore: 24-26. Odessa: Redaktsyonno-izdatelskii otdel oblastnogo upravleniia po pechati.
  17. Gudkova, A.V. 1999. I–IV vv. v Severo-Zapadnom Prichernomore (kultura osedlogo naseleniia). Stratum plus 4: 235-404.
  18. Gudkova, A.V. 2002. K izucheniiu zernovikov cherniakhovskoi kultury. in: E.V. Iarovoi (ed.) Drevneichye obshchnosti zemledeltsev i skotovodov Severnogo Prichernomoria (V tys. do n.e. – V vek n.e.): 362-370. Tiraspol: Nauchno-issledovatelskaia laboratoriia «Arkheologiia» PGU im. T.G. Shevchenko.
  19. Gudkova, A.V. 2013. Cherniakhovskaia kultura, in: I.V. Bruiako, T.L. Samoilova (ed.) Drevnie kultury Severo- Zapadnogo Prichernomoria (k 95–letiiu Natsionalnoi akademii nauk Ukrainy): 658-695. Odessa: SMIL.
  20. Gudkova, A.V., Krapivina, V.V. 1990. Seroglinianaia keramika Tiry, Olvii i pamiatnikov cherniakhovskoi kultury. Кiev: Institut arkheologii AN USSR.
  21. Gudkova, A.V., Maliukevich, A.E. 1999. Seroglinianaia kruzhalnaia keramika poselenii na Dnestrovskom limane (pervaia chetvert I tys. n.e.). Stratum plus 4: 8-18.
  22. Karyshkovskii, P.O., Kleiman, I.B. 1985. Drevnii gorod Tira. Kiev: Naukova dumka.
  23. Keller, E. 1971. Die spätrömischen Grabfunde in Südbayern. (Münchener Beitrag zur Vor- und Fruehgeschichte 14). München: Beck.
  24. Kokowski, A. 1998. Metalowe wisiorki w kształcie topora na terenie Barbaricum na północ i północny-wschód od limesu rzymskiego, w okresie rzymskim i we wczesnym okresie wędrówek ludów. in: J. Ilkæjr, A. Kokowski (ed.) 20 lat archeologii w Masłomęczu I: 99-116. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
  25. Krapivina, V.V. 1991. O dvukh «gotskikh» razgromakh Olvii. in: A.G. Zaginailo (ed.) Drevnee Prichernomore: 47-49. Odessa: Redaktsyonno-izdatelskii otdel oblastnogo upravleniia po pechati.
  26. Krapivina, V.V. 2009. Tira, Olviia i varvary v III v. n.e. in: V.P. Kopylov (ed.) Mezhdunarodnye otnosheniia v basseine Chernogo moria v skifo-antichnoe i khazarskoe vremia: 196-205. Rostov-na-Donu: Media-Polis.
  27. Krapivina, V.V. 2011. Olviia i cherniakhovskaia kultura. in: K. Myzgin (ed.) Doistoriia Vostochnoi Evropy pozdnerimskogo vremeni – nachala epokhi Velikogo pereseleniia narodov (materialy polevykh seminarov u s. Voitenki 2009, 2010 gg.). Ostrogothica-Serie 1: 48-51. Kharkov: KHNU im. V.N. Karazina.
  28. Krapivina, V.V. 2013. Pozdneantichnyi period v istorii Olvii Pontiiskoi. Vestnik drevnei istorii 1: 77-94.
  29. Kravchenko, N.M. 1973. K voprosu o vzaimosviaziakh pozdneantichnoi Tiry i varvarskikh plemen (cherniakhovskaia kultura). in: (ed.) Antichnye goroda Severnogo Prichernomoria i varvarskii mir: 19-21. Leningrad:
  30. Kravchenko, N.M., Korpusova, V.M. 1975. Deiaki rysy materialnoi kultury piznorymskoi Tiry. Arkheologiia 18: 20-42.
  31. Magomedov, B.V. 2001. Cherniakhovskaia kultura. Problemy etnosa. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
  32. Magomedov, B.V. 2007. Olviia i varvary v piznoantychnyi period. Arkheologiia 4: 47-53.
  33. Magomedov, B.V. 2009. Olviia i varvarskii mir v III – nachale V vv. n.e. in: S.D. Kryzhitskii (ed.) Olviiskie drevnosti: 271-280. Kiev: Institut arkheologii NAN Ukrainy.
  34. Nekrasova, A.N. 2006. Pamiatniki cherniakhovskoi kultury Dneprovskogo Levoberezhia. in: R.V. Terpilovskii (ed.) Goty I Rim: 87-200. Кiev: Stilos.
  35. Nikitina, G.F. 1969. Grebni cherniakhovskoi kultury. Sovetskaia arkheologiia 1: 147-159.
  36. Pavlenko, Iu.V., Son, N.O. 1991. Piznoantychna Tira ta rannoderzhavne obiednannia vizigotiv. Arkheologiia 2: 6-16.
  37. Petcović, S. 2010. Rimske fibule u Srbiji od I do V veka n.e. Beograd: Arheološki institut.
  38. Petrauskas, A.V., Petrauskas, O.V. 2008. Pro deiaki osoblyvosti tekhnologii ta khronologii goncharnykh gorshchykiv cherniakhivskikh pamiatok Postugniannia. Arkheologichni studii 3: 53-97.
  39. Petrauskas, O.V. 2010. Fibuly «voinskogo typu» cherniakhivskoi kultury (za materialamy pamiatok Ukrainy). Arkheologiia i davnia istoriia Ukrainy 2: 191-207.
  40. Pröttel, P.M. 1991. Zur Chronologie der Zwiebelknopffibel. Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseum Mainz 35/1: 347-372.
  41. Quast, D. 2015. Zwiebelknopffibeln im Barbaricum nördlich der mittleren und unteren Donau. in T. Vida (ed.) Romania Gothica II. The Frontier World. Romans, Barbarians, and Military Culture: 305-328. Budapest: Eötvös Loránd University.
  42. Reida, R.M. 2007. Do pytannia pro morskyi pokhid varvarskykh narodiv Pivnichnogo Prychornomoria 269 r. n.e. Arkheologiia 4: 54-60.
  43. Reida, R.M. 2009. Antychni tsentry Pivnichnogo Prychornomoria ta «Gotski» viiny (pytannia khronologii). Magisterium 36: 39-45.
  44. Reida, R.M. 2017. Skifski viiny: try etapy. in: A.V. Skyba, S.A. Gorbanenko (ed.) Evropeiska arkheologiia I tysiacholittia n.e.: Zbirnyk naukovykh prats na chest Liany Vasylivny Vakulenko: 9-19. Kyiv: Іnstytut arkheologii NAN Ukrainy.
  45. Rosokhatskii, A., Iaremenko, A., Kozhokaru, V., Oprish, I. 1996. Otchet o rabote Belgorod-Tirskoi ekspeditsii Instituta arkheologii NAN Ukrainy pri uchastii Instituta Frakologii Rumynii v 1996 godu. (Naukovyi arkhyv Instytutu arkheologii NAN Ukrainy 1996/44). Kyiv.
  46. Rosokhatskii, A., Kozhokaru, V., Batizat, G., Samoilova, T., Oprish, I. 1998. Otchet o rabote Belgorod-Tirskoi ekspeditsii Instituta arkheologii NAN Ukrainy pri uchastii Instituta Frakologii Rumynii v 1998 godu. (Naukovyi arkhyv Instytutu arkheologii NAN Ukraiy 1998/54). Kyiv.
  47. Samoilova, T.L. 2004. K voprosu o vremeni osnovaniia i gibeli antichnoi Tiry. in: V.Iu. Zuev (ed.) Bosporskii fenomen: problemy khronologii i datirovki pamiatnikov: 108-114. Sankt-Peterburg: Izdatelstvo Gosudarstvennogo Ermitazha.
  48. Samoilova, T.L. 2008. Novye dannye o pozdneantichnoi Tire. in: S.B. Okhotnikov (ed.) Kratkie soobshcheniia odesskogo arkheologicheskogo obshchestva: 140-143. Odessa: Favorit.
  49. Samoilova, T.L. 2013. Tira, in: I.V. Bruiako, T.L. Samoilova (ed.) Drevnie kultury Severo-Zapadnogo Prichernomoria (k 95-letiiu Natsionalnoi akademii nauk Ukrainy): 450-492. Odessa: SMIL.
  50. Samoylova, T., Ostapenko, P. 2009. Grey clay ceramics from Tyras. Pontica XLII: 53-65.
  51. Saveliev, O.K. 2013. Fibuly z Tiry (znakhidky 1996-2010 rr.). Arkheologiia 2: 100-115.
  52. Saveliev, O. 2022. Davnie misto Tira, in: Ya. Gershkovich, Grechko D. (ed.) Arkheologiia Ukrainy za roky Nezalezhnosti: 238-243. Kyiv: Instytut arkheologii NAN Ukrainy.
  53. Saveliev, О. 2024. Do problemy finalnogo etapu istorii Tiry, in: O.B. Golovko (ed.) AO: Nomina nuda tenemus. Memorialni chytannia A.O. Dobroliubskogo: 100-108. Odesa: Bondarenko. M.O.
  54. Saveliev O. 2024. Tyras in the Late Antiquity. In print.
  55. Schultze, E., Magomedov, B., Bujskich, S. 2006. Grautonige Keramik des Unteren Buggebietes in römischer Zeit. Nach Materialien der Siedlungen in der Umgebung von Olbia. Eurasia Antiqua 12: 289-352.
  56. Schulze, M. 1977. Die spätkaiserzeitlichen Armbrustfibeln mit festem Nadelhalter. Bonn: Rudolf Habelt Verlag GMBH.
  57. Shishkin, R.G. 1999. Klassifikatsiia i tipologiia trekhsloinykh grebnei cherniakhovskoi kultury. in: (no ed.) Sto rokiv vyvchennia kultur poliv pokhovan na Ukraini: 43-48. Кyiv: Instytut arkheologii NAN Ukrainy.
  58. Shulttse, E., Liubichev, M.V. 2009. Keramika cherniakhovskoi kultury na uchastke «V» poseleniia Voitenki 1 (po raskopkam 2004–2006 godov). Drevnosti 8: 218-236.
  59. Shulttse, E., Magomedov, B.V., Buiskykh, S.B. 2009. Siroglynianyi posud rymskogo chasu z poselen Olviiskoi khory. in: K. Myzgin (ed.) Ostrogothica. Arkheologiia Tsentralnoi i Vostochnoi Evropy pozdnerimskogo vremeni i Epokhi Velikogo pereseleniia narodov: 101-151. Kharkov: Timchenko A.N.
  60. Son, N.A. 1986. K istorii pozdneantichnoi Tiry. in: V.A. Anokhin (ed.) Antichnaia kultura Severnogo Prichernomoria v pervye veka nashei ery: 142-153. Kiev: Naukova dumka.
  61. Son, N.A. 1993. Tira rimskogo vremeni. Кiev: Naukova dumka.
  62. Son, N.A. 2011. Kostianye izdeliia iz Tiry. Bosporskie issledovaniia XXV: 298-311.
  63. Stanev, A. 2018. Fibuli i elementi ot kolana na obekt «Zapadna porta na Serdika» (II–VI vek). E-Buletin na muzeia za istoriia na Sofiia 02: 30-56.
  64. Stoianova, A.A. 2005. Metalevi pidvisky u formi sokyrok iz Krymu. Arkheologiia 2: 47-54.
  65. Thomas S. 1960. Studien zu den germanischen Kämmen der römischen Kaiserzeit. Arbeits– und Forschungsberichte zur sächsischen Bodendenkmalpflege 8: 54-215.
  66. Tvardetskyi, A., Buiskykh, A.V., Novychenkova, M.V. 2017. Polsko-ukrainska masiia v Olvii: pershi rezultaty novogo doslidnytskogo proektu. in: N.O. Gavryliuk (ed.) Pivnichne Prychornomoria za antychnoi doby (na poshanu S.D. Kryzhytskogo): 45-52. Kyiv: Starodavnii svit.
  67. Vlasteliny Rima: Biografii rimskikh imperatorov ot Adriana do Diokletiana (Scriptores Historiae Augustae). Perevod S.P. Kondrateva, Sankt-Peterburg: Aleteiia, 2001.
  68. Volfram, Kh. 2003. Goty. Ot istokov do serediny VI veka (opyt istoricheskoi etnografii). Sankt-Peterburg: Iuventa.
  69. Zosim. Novaia istoriia. Perevod N.N. Bolgova, Belgorod: Izdatelstvo Belgorodskogo gosudarstvennogo universiteta, 2010.
  70. Zubar, V.M., Son, N.A. 2007. Severo-Zapadnoe Prichernomore v antichnuiu epokhu. Osnovnye tendentsii sotsialno-ekonomicheskogo razvitiia. (Materialy po arkheologii, istorii i etnografii Tavrii 3). Simferopol: BF «Demetra».

Creative Commons Licence
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License